‘Tja,’ zeg de man naost mij, ‘de veurruut van zo’n Volkswagenbussie versplintert hielemaol. Kiek, die gelaogde veurruten kommen pas over een jaor of vieftien. En airbags komt, geleuf ik, pas tegen het ende van dizze ieuw.’
Het is 16 juni 1969. De zun schient, het is kwart over negen en het wordt een warme dag. Het is nou al ningtien graoden.
Ik zit in het grös an de kaant van de weg. Op de hoek van de Nautilusstraot en de kapitein Nemoweg. Ik kiek naor mien haanden. Ze bent rood van het bloed. Mien spiekerboks is donkerrood. Ok van het bloed.
Ik kiek naor de man naost mij. Ik ken hum niet, maor op de ien of aander manier komp e mij toch bekend veur. Lek e op mien pappe? Of oons mamme? Ik kan hum niet goed thuusbrengen. Ik kiek weer naor mien haanden.
‘Daor mankeert niks an,’ zeg de man, ‘het komp uut joen gezicht. Stukkies glas. En in ’t gezicht blödt het nou ienmaol veul slimmer.’
Recht veur mij stiet een dikke vrachtauto. Tegen de ziedkaant stiet een Volkwagenbussie, dat an de rechterveurkant hielemaol in mekaor zit. De veurruut is der uut. Links van mij stiet een koppeltie volk in een kringe om een jongen hen, die languut in het grös lig. Ik kan hum niet goed zien, maor veul beweging zit der niet in.
‘Ondingen bent het, die bussies, ‘zeg de man, ‘ondingen, der zit ja niks tussen joe en de weg as een dun plaotie blik. Kreukelzones, dat zol helpen. Komp ok nog.’ Waor ken ik die stemme toch van?
Het Volkswagenbussie is van mien schoonva. De stemme niet. Mien schoonva hef mij vraogd of ik dizze mörgen een bestelling vort brengen wil. Naor de kantine van de Honeywell. Vleeswaren. Van slagerij Bazuin uut de Wilhelminastraot in Emmen. Met ien van zien dochters heb ik verkering. Ik ben der die zundag west en ’s aovends bleven. Op de logeerkamer, want ik mag dan verloofd wezen, veur de vleselijke lusten is het nog te vrog. Vindt mien schoonva, de slager. Maor hij slap vaste en as e al wakker wordt, hoe hol ie vief slaopkaomerdeuren op geluud uut mekaor? Vast niet. Ik hol ze ok niet uut mekaor, meesttieds, en aans mien verloofde wel.
Dommiet neem ik de trein naor Kampen, waor as ik studeer. Maor eerst nog even naor de Honeywell. Ik wil gaon staon om de vleeswaren uut het Volkswagenbussie te halen. Ze staon achterin in een deuze. De achterklep wil vast nog wel lös.
‘Blief maor zitten,’ zeg de man, ‘dat döt een aander wel. Ie kunt het nog wel even wachten.’
Links van mij wek de kring van volk uut mekaor om een man in een witte jas deur te laoten. Hij knielt bij de jongen, die nog aal stil lig. In een flits zie ik dat die ok nogal wat bloed in ’t gezichte hef.
‘Da’s niet zo mooi,’ zeg de man, ‘ie hebt een beste klappert maakt. Da’s trouwens de bedriefsarts van hier tegenover. Daor hej dan weer geluk met.’
‘Hij hef aans ok wel een beste klappert maakt,’ zeg ik, ‘wat is hum overkommen?’
‘Hij is verblind deur de zun en toen zag e die vrachtwagen niet van rechts. Deur de veurruut klapt. Hiele kop kapot, overal glas in. Zöt der niet best uut.’ Hij kek zörgelijk.
Ik begriep het niet. Ik zat toch allenig in die wagen? Hoe kan ik dan hier zitten en die jongen daor liggen? Wel is dat?
‘Maor het kan nog alle kaanten op,’ zeg de man. ‘As der maor rap hulp komp. De ziekenwagen is al op weg, heur.’
‘Maor warom staot die lu allennig bij hum,’ vraog ik. ‘Ik zat in de wagen. Zat hij in die vrachtwagen, soms?’
‘Omdat ze joe hier niet zien kunt. En de vrachtwagenchauffeur hef niks, hij is zich allent bijkaans doodschrökken.’
Ik heur nou de sirene van de ziekenauto.
Mij niet zien kunnen? Waorom niet? Ik wil gaon staon, daorhen, zien wel daor lig. De man legt een haand op mien arm. ‘Blief nou maor zitten, ie kunt niks doen, geleuf mij nou maor.’
‘Ik geleuf der niks van,’ zeg ik. ‘Lao me lös, waor bemui ie joe met?’
‘Het is ok aaltied hetzölfde,’ zeg de man, ‘op het moment dat het der echt op ankomp, geleuft ze niks meer.’ Hij zucht wat. Ik zie de ziekenauto nou, hij stek de krusing met de Jules Verneweg over.
‘Laot ik het maor zo zeggen, ik ben de Jules Verne van dizze geschiedenis. Ik schrief het verhaol. Ie speult met. Ik speul zölf Kapitein Nemo. Ie bent bemanningslid op mien Nautilus. Net as het aandere volk, die dokter, de vrachtwagenchauffeur en die jongens uut de ziekenauto.’ Hij nikkopt naor de twei kerels die uut de witte wagen springt. ‘Geel valt toch meer op veur zo’n ziekenwagen, maor dat duurt ok nog dartig jaor.’
Hij trekt een sprietie uut het grös en stek dat tussen de taanden.
‘De kommende minuten moej een beslissing nemen,’ zeg e, ‘wat aj wilt. Hier blieven of metgaon.’
‘Hoezo,’ vraog ik, ‘metgaon of hier blieven? Waor hej ’t over? Leg mij ies uut wat der gebeurt, wel ie bent, godver…’

De man heft zien haand. Ik slikke het woord in.
‘Kalm an, ie-e,’ zeg de man zachies. ‘Zo bi-j niet opvoed. Dit is niet het moment veur zukke grote woorden en al hielemaol niet tegenover mij. Ik zee het ja net: ik schrief het verhaol, joen verhaol. En ie kunt kiezen in mien verhaol. Ie kunt met mij metgaon. Dan komp der over een stief kwartiertie een zwarte wagen. Zwart is een kleur die aaltied in de mode blef, trouwens. Ie kunt ok blieven. Dan kuj met de witte wagen met. Ie zegt het maor. Lu zegt nog wel ies dat het nooit zwart-wit is, een keuze, maor dat bent deurgaons politici. Politici die zwart-witte verhaolen hebt moej nooit vertrouwen, da’s ok waor. Hier is het wel zwart of wit, makkelijk zat. Ik hol van dudelijkheid, niks gien gries gedoe.’
Ik begriep niks meer, het duzelt mij. Kiezen? Ikke? Alles dreeit om mij hen, het bloedverlies begunt zeker op te speulen. De kerels van de ziekenauto brengt een infuus an, de man in de witte jasse legt een kussen onder het heufd van de jongen een endtie wiederop. Zien heufd valt opzied. Ik zie hum recht in ’t gezichte. Ik herken hum, deur al dat bloed hen, ik herken mijzölf, ik begriep alles.
‘Mooi zo, ie snapt het. Da’s aaltied het begun van het geleuf, weet ik uut ervaring. Begriepen is het halve geleuf. De rest is duren. Duur ie te kiezen? Of hej ’t der nog niet an toe?’
‘As ik der veur kies om hier te blieven, wat stiet mij dan te wachten?’ vraog ik.
De man begunt te smeicheln. Zien ogen bent helderblauw, net as die van mij, zie ik.
‘Het is ja ok aal hetzölfde,’ gniest e, ‘ze begunt vortdaolijk te onderhandeln. Nee, mien jonge, zo warkt dat niet. Ie mut wat duren, zunder daj weet hebt van wat der komp. Kiek, het is vanzölf makkelijk om te kiezen aj precies weet hoe het verhaol wieder giet. Maor dat weej niet, want ik schrief het. De schriever hef de macht, daor koj nog wel achter.’
Maor zo ienvoldig laot ik mij niet ofschepen. Ik vuul mij net Jakob, toen e de rivier oversteuk en volgens de Biebel een engel tegenkwam. Die wol hum der niet langes laoten. Jakob vleug hum an. Niet da’k in engeln geleuf, da’s meer wat veur roomsen. Dat kuj ze niet kwaolijk nemen, ze weet ja niet beter, ze bent de weg kwiet.
‘Ja, ho ies even,’ zeg ik, ‘op dizze manier is het een loterij. Aj kiezen mut, moej ok een betie weten waortussen. Op dizze manier is het an beide kaanten een zwart gat. Metgaon wee’k niks van en hier blieven? Bijkaans zit ik de rest van mien leven in een rolstoel of een inrichting. Kom op, evenpies wat meer vertellen.’
‘Lao’k het zo zeggen, metgaon wordt joen eigen twintigduzend mijlen onder zee. Aaltied wat te beleven, maor de route hej niks over te zeggen. Blieven is boven water en kan van alles wezen. Ie kunt nog van alles worden.’
‘Ik studeer theologie,’ zeg ik, ‘ik wil dominee worden. En vader.’
‘Dat leste zal nog wel lukken, Het eerste ok wel, maor as ik joe was zo’k het niet doen.’ Hij knipoogt.
‘Beter veur joe, en,’ hij wacht evenpies, ‘veur mij. En tja, die busreize naor Oostenriek over veertien dagen giet niet deur, Het duurt wel evenpies veurdaj der weer toonbaor uut ziet en dan nog hej een hiel aandere kop as tot nou an toe.
Hij kek mij an. Ik wacht.
‘En waj nog aans worden kunt, zuj toch wel weten willen?’
Ik knik traog, de wereld dreeit weer.
‘Lichtkaans een schriever, net as ik. Ie hebt joen eerste gedicht ja al publiceerd. In Trouw, een jaor of vier leden a’k mij niet vergis. En aans nog wel boer, maor da’s wel knooien, want veur boeren wordt het deurgruien of deurkrummeln. Welzijnswarker, dat zie’k joe ok nog wel doen, of ambtenaor, gemientesikketaoris of zo.’
Dat leste lek mij niks, dèenk ik. Saai en dreug, stoffig.
‘Dat valt knap met,’ zeg de man. ‘En het verdient niet slecht, beter as een boer, die warkt dommiet allent nog veur de bank. Maor ie hebt het niet ieuwig an tied, weej al waj wilt?’
‘Ja, ho ies even,’ protesteer ik, ‘ie vraogt nogal wat. Mag ik even naodèenken?’
‘Dat mag vanzölf, maor daor wiederop twiefelt ze of ie het wel redt. En wel de scheuvels vastvriezen lat an het ies, wint nooit de eerste pries.’
‘Ik blief,’ zeg ik, ‘ik blief. Ik zie wel wat der van komp.’
De man knikt. ‘Ik har het wel dacht. Veul geluk in joen leven, mien jong.’
Wiederop haalt de verplegers de brancard uut de wagen.

‘Nou,’ zeg de chirurg, ‘daor gao we dan.’ Ik zie zien heufd as een zwarte vlek tegen het licht boven de taofel. Het is september 2008 en mien neuze wordt recht zet. Negendartig jaor leden is die krom staon gaon naodat ik tegen een vrachtauto anreden ben. Nooit last had, maor twei maond leden begunde het op te speulen.
‘We dreeit hier aaltied een muziekie onder het opereren,’ zeg de chirurg, ‘vandage Vivaldi. Maor as ie wat aans wilt? Aj kriej der niet zoveul van met vanzölf. Ie kriegt, buten de plaotselijke verdoving, een roesie waor aj slaoperig van wordt.’
‘Hej Daniel Lohues?’ vraog ik.
‘Heb we dat?’ vrag e an een assistente in het gruun schuun rechtsboven in mien blikveld.
‘Ik ben bange van niet,’ zeg die.
‘Dan moet we dat ies anschaffen. Ik mag hum wel heuren. Wat haj dan percies heuren wilt?’
‘Pries de dag niet veur het aovend is,’ zeg ik.
De chirurg grinnikt achter zien mondlappie. ‘Dat lek me wel toepasselijk. Nou, daor gao we.’
Hij drukt de spuit leeg in mien ader. De Vier Jaorgetieden vult de operaotiekamer.

‘Nou, daor gao we.’ Het is tien dagen laoter. Het verbaand giet der of. Veurzichtig pakt de chirurg met een pincet mien neuze uut.
‘Kiek maor ies.’ Hij holdt mij de spiegel veur. Ik kiek.
‘Het zal wel even wennen wezen. Herken ie joezölf?’
Ik kiek vanneis.
‘En dit is het stuk glas da’k der uuthaold heb.’ Hij holdt een driehoekig stukkie glas omhoog.
‘Toen vleugen die veurruten nog in stukkies. Dat hef joe negendartig jaor lang de neuze schiefdrukt. Dat ze dat toen niet zien hebt.’
Ik kiek. Ik herken mijzölf. Ik zit weer op het grös naost kapitein Nemo, ik kiek hum an. Ik herken hum, nou weet ik waorum de stemme mij zo bekend klunk.
Ik zie mijzölf in de spiegel. Ik begriep alles.
Het is mij helder.
As glas.

Anne Doornbos, november 2008.

Uut: Dèenken an een zebra (Het Drentse Boek, 2011)